Hàng năm mỗi độ Tháng Tám về, người dân đất Việt lại nhớ về mùa Thu năm ấy- mùa Thu Cách mạng Tháng Tám năm 1945, khi mà cả dân tộc ta từ Bắc chí Nam muôn người như một, dùng giáo mác và gậy tầm vông vùng lên chống thực dân, phong kiến, giành lấy độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Nhân dịp kỷ niệm 77 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc Khánh nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2/9, chúng ta cùng trở về với thời điểm ngàn cân treo sợi tóc của dân tộc, nhìn lại mốc son chói lọi đã đi vào lịch sử vẻ vang của dân tộc.
Lúc bấy giờ, chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn cuối, Hồng quân Liên Xô liên tiếp giành thắng lợi quyết định trên chiến trường Châu Âu, giải phóng một loạt nước và tiến thẳng vào sào huyệt phát xít Đức tại Berlin. Ngày 9/5/1945 phát xít Đức đầu hàng vô điều kiện. Chiến tranh kết thúc ở Châu Âu. Ngày 8/8/1945 Hồng quân Liên Xô tiến công như vũ bão vào quân đội Nhật. Ngày 14/8/1945 Phát xít Nhật đầu hàng vô điều kiện. Theo thoả thuận của các nước Đồng Minh, sau khi Phát Xít Nhật đầu hàng, quân đội Anh và Tưởng sẽ vào Đông Dương để giải giáp quân đội Nhật. Trong khi đó, Thực dân Pháp lăm le dựa vào Đồng minh hòng khôi phục địa vị thống trị của mình. Đế quốc Mỹ đứng sau các thế lực này cũng sẵn sàng can thiệp vào Đông Dương. Những phần tử phản động ngoan cố trong chính quyền tay sai Nhật đang âm mưu thay đổi chủ, chống lại cách mạng.
Ở trong nước, trải qua các cuộc diễn tập, đến năm 1945, phong trào cách mạng dâng cao. Ngày 9/3/1945 Phát xít Nhật làm cuộc đảo chính hất cẳng Pháp. Ngay trong đêm đó Hội Nghị ban thường vụ Trung ương mở rộng quyết định phát động một cao trào cách mạng làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa, thay đổi các hình thức tuyên truyền, cổ động, tổ chức và đấu tranh cho thích hợp.Tháng 3/1945 Trung Ương Đảng ra chỉ thị: "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta". Ngày 15 đến 20/4/1945 Trung ương triệu tập hội nghị cách mạng quân sự Bắc Kỳ, quyết định nhiều vấn đề quan trọng, thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam giải phóng quân. Ngày 16/4/1945 Tổng bộ Việt Minh ra chỉ thị tổ chức các uỷ ban dân tộc giải phóng các cấp và chuẩn bị thành lập Uỷ ban giải phóng dân tộc Việt Nam, tức Chính Phủ lâm thời cách mạng Việt Nam.Từ tháng 4/1945 trở đi, cao trào kháng Nhật cứu nước diễn ra mạnh mẽ, phong phú về nội dung và hình thức. Đầu tháng 5/1945 Bác Hồ từ Pắc Bó - Cao Bằng về Tuyên Quang chọn Tân Trào làm căn cứ chỉ đạo cách mạng cả nước và chuẩn bị đại hội quốc dân. Ngày 4/6/1945 khu giải phóng Việt Bắc được thành lập, đặt dưới sự lãnh đạo của Ủỷ ban chỉ huy lâm thời, trở thành căn cứ địa của cả nước. Tháng 8/1945, Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào khẳng định: "cơ hội rất tốt cho ta giành độc lập đã tới" và quyết định phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền từ tay phát xít Nhật và tay sai trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương, đề ra 3 nguyên tắc bảo đảm tổng khởi nghĩa thắng lợi, đó là: Tập trung, thống nhất, kịp thời. Vào lúc 23 giờ ngày 13/8/1945 Ủỷ ban khởi nghĩa ra quân lệnh số 1 hiệu triệu toàn dân khởi nghĩa.Ngày 16/8/1945 Đại hội quốc dân họp tại Tân Trào thông qua "10 chính sách lớn của Việt Minh", thông qua "lệnh tổng khởi nghĩa" quy định Quốc kỳ, Quốc ca, thành lập Ủỷ ban giải phóng dân tộc Trung ương, tức Chính phủ lâm thời do đồng chí Hồ Chí Minh làm chủ tịch. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư kêu gọi nhân dân cả nước tổng khởi nghĩa, trong đó chỉ rõ: “Giờ quyết định vận mệnh cho dân tộc ta đã đến, toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà giải phóng cho ta".
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh nhân dân cả nước đồng loạt vùng dậy, tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Từ ngày 14 - 18/8 cuộc tổng khởi nghĩa nổ ra và giành được thắng lợi ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, đại bộ phận miền Trung, một phần miền Nam và ở các thị xã: Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Hội An... Ngày 19/8 khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội. Ngày 23/8 khởi nghĩa thắng lợi ở Huế và Bắc Cạn, Hoà Bình, Hải Phòng, Hà Đông, Quảng Bình, Quảng Trị, Bình Định, Gia Lai, Bạc Liêu...Ngày 25/8 khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn- Gia Định, Kon Tum, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Trà Vinh, Biên Hoà,Tây Ninh, Bến Tre. Ở Côn Đảo Đảng bộ nhà tù Côn Đảo đã lãnh đạo các chiến sĩ cách mạng bị giam cầm nổi dậy giành chính quyền.Chỉ trong vòng 15 ngày cuối tháng 8/1945 cuộc tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn, chính quyền trong cả nước về tay nhân dân.
Cuộc mít tinh trọng thể ngày 2/9/1945 tại quảng trường Ba Đình lịch sử với gần 1 triệu đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính Phủ lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn độc lập tuyên bố trước Quốc dân và Thế giới: Nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà ra đời.Từ đó ngày 2/9 là ngày Quốc Khánh của nước ta.
Như vậy, thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã làm nên cuộc hồi sinh của nền độc lập, tự chủ, tự cường của dân tộc. Đó là một nền độc lập, tự chủ vô cùng quý giá của dân tộc giành được sau đêm trường nô lệ đau thương và tủi nhục. Khát vọng độc lập tự do truyền cảm hứng đến cả Bảo Đại - vị vua cuối cùng của chế độ Phong Kiến, khi ông nói rằng: Làm dân một nước độc lập hơn làm vua một nước nô lệ. Trong cuốn "Thế giới bàn về Việt Nam", học giả nước Anh Thomas Hodgkin đánh giá: cách mạng Tháng Tám 1945 ở Việt Nam là một sự kiện "quan trọng nhất trong lịch sử Thế giới từ sau Cách mạng Tháng Mười Nga". Thomas Hodgkin đã viết rằng: "Đó là một cuộc cách mạng do Đảng Cộng sản lãnh đạo, một Đảng chỉ mới ra đời được 15 năm. Đó là cuộc cách mạng đầu tiên trong việc lật đổ chính quyền của chế độ thuộc địa”.
Phát huy những giá trị của Cách mạng Tháng Tám và sức mạnh đoàn kết của dân tộc Việt Nam, chúng ta tin tưởng rằng dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, nhân dân ta sẽ cùng nhau vượt qua khó khăn, thử thách, thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tinh gọn, hoạt động hiệu lực.
Trong những ngày tháng 8 lịch sử này, kỷ niệm 77 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, nhân dân Việt Nam lại hướng về Quảng trường Ba Đình lịch sử để bày tỏ lòng biết ơn vô hạn công lao trời biển của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhớ về Bác muôn vàn kính yêu, chúng ta càng tự hào về những năm tháng hào hùng của mùa thu năm 1945. Tinh thần cách mạng sẽ còn mãi toả sáng, là nguồn sức mạnh to lớn của thời đại mới, là động lực và chỉ dẫn quan trọng cho sự nghiệp đổi mới, phát huy ý chí tự lực, tự cường, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh.
Trần Nụ