Trong những di sản vô giá mà Chủ Tịch Hồ Chí Minh để lại cho dân tộc và nhân loại có cả hệ thống những di tích lưu niệm về Người ở trong nước và trên thế giới. Khu di tích Kim Liên là một bộ phận trong di sản vô giá đó. Chính vì vậy, xây dựng nơi đây trở thành Trung tâm lịch sử văn hóa và du lịch là một nhu cầu cấp thiết trong thời kỳ đổi mới, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thực hiện nhiệm vụ trung tâm của văn hóa, văn nghệ nước nhà "Xây dựng con người
Thành lập năm 1956, hơn nửa thế kỷ qua, Khu di tích Kim Liên đã trở thành nơi hội tụ trái tim và tình cảm của đồng bào, đồng chí trong nước và bạn bè quốc tế bởi Khu di tích lưu niệm này là nơi đã sinh ra và nuôi dưỡng một Vĩ nhân, đã chứng kiến những năm tháng tuổi thơ đầy gian khó và có ảnh hưởng sâu sắc đến việc hình thành nhân cách một con người - niềm tự hào của dân tộc và nhân loại - Nguyễn Sinh Cung - Nguyễn Tất Thành - Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh. Đây là di tích lưu niệm đầu tiên trong cả nước được khôi phục và vinh dự đón Bác Hồ về thăm ngay trong những ngày đầu thành lập, được nghe những câu chuyện cảm động do chính Bác Hồ kể về những năm tháng truổi thơ và thời niên thiếu mà Người từng gắn bó với di tích đặc biệt này.
Các di tích lưu niệm về chủ tịch Hồ Chí Minh tại Kim Liên nằm rải rác trên một địa bàn khá rộng với 9 di tích được xếp hạng là di tích lịch sử quốc gia. Hàng năm các di tích liên quan đến Chủ tịch Hồ Chí Minh và những người thân đều được tu bổ, bảo quản
Khác với các di tích khác về Chủ tịch Hồ Chí Minh trong cả nước, các di tích ở Kim Liên có kết cấu dân dã, chủ yếu là tranh, tre, nứa, lá, gỗ ... hầu hết di tích ở ngoài trời, các hiện vật đơn sơ, dễ hỏng, lại chịu sự khắc nghiệt của Nghệ An nên công tác bảo tồn ở đây gặp không ít khó khăn, vừa làm công tác bảo quản giữ gìn, vừa làm công tác phát huy tác dụng phục vụ khách tham quan. Khu di tích Kim Liên đã duy trì chế độ bảo quản thông thường, thủ công, kết hợp với bảo quản khoa học, từng bước áp dụng những tiến bộ khoa học, công nghệ vào công tác bảo quản định kỳ chống xuống cấp di tích.
Công tác nghiên cứu k hoa học phục vụ công tác bảo tồn, phát huy tác dụng di tích cũng được chú trọng như tọa đàm khoa học, tham dự hội thảo, xuất bản chỉnh lý sách, tờ gấp, phối hợp với Nhà xuất bản sản xuất các băng đĩa, ấn phẩm văn hóa ... bổ sung và nâng cao chất lượng nhà trưng bày, xây dựng các bộ triển lãm với nhiều nội dung phong phú, mang tính thời sự cao, trong đó có những bộ triển lãm mang tầm quốc tế như triển lãm "Chủ tịch Hồ Chí Minh và các nhà cách mạng Việt Nam tại Long Châu, Quảng tây, Trung Quốc"... Ngoài các điểm di tích chính như cụm di tích Hoàng Trù, di tích nhà cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, Khu mộ bà Hoàng Thị Loan, những năm gần đây các di tích phụ cận như nhà Cụ Nguyễn Sinh Nhậm - Ông nội Chủ Tịch Hồ Chí Minh, Nhà thờ Họ Nguyễn Sinh, Nhà Cử Nhân Vương Thúc Quý - Thầy giáo dạy học của Chủ Tịch Hồ Chí Minh ... đã được phát huy đáp ứng kịp thời nhu cầu tìm hiểu ngày càng cao của du khách.
Để tiếp tục phát huy tác dụng khu di tích đặc biệt quan trọng này trở thành trung tâm lịch sử văn hóa, du lịch có tầm cỡ quốc gia, là tác nhân kích thích phát triển kinh tế, xã hội địa phương, khai thác có hiệu quả tiềm năng du lịch, đặc biệt là du lịch tâm linh, du lịch về cội nguồn văn hóa. Ngày 30/09/2003 UBND tỉnh đã lập quy hoạch "dự án Bảo tồn, tôn tạo Khu di tích lịch sử văn hóa Kim Liên gắn với phát triển du lịch" với tổng diện tích là 215,68 ha. Cho đến nay cơ bản đã thực hiện xong các dự án thành phần chính. Các di tích gốc đã được bảo tồn bền vững. Cảnh quan môi trường ngày càng xanh, sạch, đẹp; an ninh được đảm bảo. Bộ mặt khu di tích dã khang trang hơn rất nhiều, đáp ứng được yêu cầu đặt ra và thể hiện tình cảm của nhân dân đối với Kim Liên - Quê hương Bác Hồ.
Công tác phát huy giá trị của di tích được coi trọng ngay từ khi khu di tích Kim Liên mới ra đời. Bản thân các di tích, các hiện vật ở đây đã có sức truyền cảm, giáo dục sâu sắc bởi trực quan sinh động nhưng để đến được với khách tham quan, công tác tuyên truyền hướng dẫn được xem như một khâu quan trọng nhất, được coi là "đặc sản", là thế mạnh của Khu di tích Kim Liên. Công tác tuyển truyền giáo dục luôn được dổi mới từ khâu đón tiếp, nôi dung thuyết minh, đến việc đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền. Cán bộ hướng dẫn khách tham quan ở Kim Liên có vinh dự là "cầu nối" giúp mọi người hiểu rõ hơn về quê hương, gia đình, thời niên thiếu của Chủ Tịch Hồ Chí Minh, Hai lần Người về thăm quê và tấm gương cao đẹp của Người. Số lượng khách tham quan đến Khu di tích Kim Liên ngày càng đông. Năm 2010: 2.074.462 lượt người; năm 2011: 1.523.774 lượt người; Năm 2012: 1.571.217 lượt người, Năm 2013: 1.815.679 lượt người. Mỗi năm đón tiếp hàng trăm đoàn khách quốc tế. Điều đó thể hiện giá trị tinh thần to lớn và khả năng thu hút đặc biệt của khu di tích đồng thời cũng phản ánh sự kính phục và ngưỡng mộ, tôn vinh của đồng bào cả nước và bạn bè quốc tế đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Tổ chức được hàng trăm lễ báo công tưởng niệm với nghi thức trọng thể. Việc tổ chức trang nghiêm, chu đáo các lễ tưởng niệm có tác dụng hết sức to lớn trong việc giáo dục tư tưởng, đạo đức cho nhân dân bởi nó tác động vào thế giới tâm linh của mọi người. Cứ vào dịp 19/05 kỷ niệm ngày sinh nhật Bác, Kim Liên đã trở thành điểm hẹn của đồng bào trong nước và bạn bè quốc tế, du khách thập phương, dần dần hình thành một nét văn hóa : Hành hương về quê Bác.
Đặc biệt từ khi Bộ chính trị có chỉ thị tăng cường công tác tuyên truyền tư tưởng Hồ Chí Minh và phát động cuộc vận động và học tập làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong toàn Đảng, toàn quân và toàn dân, Khu di tích Kim Liên đã trở thành điểm đến của các tổ chức, đoàn thể, quần chúng để nghiên cứu, học tập, hưởng ứng các cuộc vận động ... Các buổi lễ kết nạp Đảng, sơ kết, biểu dương các điển hình tiên tiến ....diễn ra trang trọng ngay tại di tích này.
Khu di tích Kim Liên cùng với hệ thống các di tích và bảo tàng Hồ Chí Minh trong cả nước, với các giá trị sâu sắc và tiêu biểu trở thành một bộ phận quan trọng ảnh hưởng không nhỏ đến định hướng phát triển du lịch Việt Nam nói chung và Nghệ an, Nam Đàn nói riêng. Du lịch đã chọn di tích lịch sử văn hóa làm đối tượng khai thác của mình bởi vì : "Di tích lịch sử văn hóa là thứ ngôn ngữ quốc tế dễ hiểu cho tất cả dân tộc trên thế giới mà không cần phiên dịch". Các tuyến du lịch đến Nghệ An đều chọn Khu di tích Kim Liên như một điểm nhấn trong lịch trình tham quan.
Thực hiện phong trào thi đua xây dựng "trường học thân thiện, học sinh tích cực", việc chăm sóc các di tích tại Khu di tích Kim liên được các trường học trên địa bàn chủ động vào cuộc. Giáo dục cho học sinh niềm tự hào, tôn kính lãnh tụ, lòng yêu quê hương đất nước, ý thức cộng đồng trong việc giữ gìn, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của dân tộc, của quê hương.
Ngày 10/05/2012 thủ tướng chính phủ đã ký quyết định số 548 QĐ-TTg công nhận Khu Di tích Kim Liên là Di tích quốc gia đặc biệt. Đây là niềm vinh dự to lớn cho Đảng bộ, nhân dân Nghệ An nói chung, Đảng bộ, nhân dân Nam Đàn, Kim Liên nói riêng, thể hiện sự đánh gia cao của Đảng và Nhà nước đối với vị trí, vai trò, ý nghĩa của Khu di tích Kim Liên trong sự nghiệp xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
Phát biểu tại buổi lễ Phó thủ tưởng Nguyễn Xuân Phúc đã nhấn mạnh: Việc trao cho khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Kim Liên bằng xếp hạng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt là sự tôn vinh của Đảng, Nhà nước và nhân dân đối với công lao, đóng góp to lớn của Chủ Tich Hồ Chí Minh cho đất nước, cho dân tộc. Đây là địa chỉ thiêng liêng trong lòng mỗi người dân Việt Nam và bè bạn quốc tế. Khu di tích Kim Liên còn có ý nghĩa to lớn trong việc giáo dục truyền thống cho các thế hệ mai sau về tấm gương sáng ngời của chủ tịch Hồ Chí Minh, là sự khẳng định của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đã lựa chọn, đó là con đường độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, con đường mang tầm nhìn vượt thời gian đưa chúng ta đến thắng lợi hoàn toàn.
Nguyễn Thị Minh Huệ
Trưởng phòng TTGD - KDT Kim Liên