Khu mộ Bà Hoàng Thị Loan – Thân mẫu Chủ tịch Hồ Chí Minh nằm cách trung tâm thành phố Vinh khoảng 13km được toạ lạc trên vùng đất bằng phẳng của núi Động tranh Thấp thuộc dãy núi Đại Huệ xã Nam Giang, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.
Sau nhiều lần tôn tạo, quần thể khu mộ ngày nay đã trở thành một công trình văn hoá, lịch sử tiêu biểu của huyện Nam Đàn nói riêng và của tỉnh Nghệ An nói chung. Với tổng diện tích 48,2 ha, bao gồm cả phần mộ bà Hà Thị Hy (bà nội) và phần mộ cậu Nguyễn Sinh Xin (em trai) của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nơi đây đã trở thành địa chỉ vô cùng quan trọng bởi những giá trị to lớn mà nơi này mang lại.
1. Giá trị lịch sử, văn hóa
Bà Hoàng Thị Loan (1868 - 1901), được sinh ra trong một gia đình vốn có truyền thống Nho học, giàu lòng thương người, trọng nghĩa khí, có cách nhìn tân tiến trong cuộc sống, vượt ra ngoài sự ràng buộc của lễ giáo phong kiến đương thời.
Lớn lên trong sự bao bọc và giáo dục của một gia đình, lại sống tại vùng quê giàu truyền thống văn hóa từ lâu đời, bà Hoàng Thị Loan tiếp thu các loại hình sinh hoạt văn hóa dân gian rất nhanh, không chỉ thuộc nhiều điệu hò câu ví mà sự am hiểu của bà về các loại hình này cũng không ai sánh kịp. Nổi tiếng với dung nhan xinh đẹp, duyên dáng, tính tình luôn nhã nhặn nết na và cởi mở. Bà Loan còn được biết đến là một cô thiếu nữ chăm chỉ việc đồng áng và là một trong ít những thợ dệt lụa có tiếng trong vùng ngày đó.
Sau khi lấy chồng, bà Loan không quản ngại cuộc sống vất vả, khó khăn về vật chất để chồng có điều kiện dùi mài kinh sử, nâng tầm tài năng. Nhờ vậy nên, cuộc sống dù có nghèo khó, khốn khổ nhưng ông Nguyễn Sinh Sắc - chồng Bà vẫn gắng lòng cho sự nghiệp học hành và đã đỗ đạt thành danh. Bà làm đủ mọi nghề, lao động cật lực từ công việc truyền thống là dệt vải đến nhiều công việc chân tay khổ cực khác, một tay bà tất bật nuôi sống cả gia đình. Bà đã hy sinh tất cả cuộc đời cho chồng, cho con, chính bà đã vun đắp làm nên cuộc đời và sự nghiệp cao cả của họ.
Cuộc đời tần tảo của bà là tấm gương sáng cho các con và tất cả dân tộc Việt Nam. Bà đúng là gương điển hình cho mẫu người phụ nữ Việt đảm đang, có đức, có tài và hết lòng vì chồng, vì con.
Đức tính thanh cao của bà đã ảnh hưởng rất lớn đến con người và hướng đi của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Từ sự giản dị, khiêm tốn, đến đức tính cần cù, chăm chỉ, Bà đã tạo nên một tượng đài sống có giá trị vĩnh cửu đối với toàn dân tộc và cho cả thế giới.
Thông qua tiểu sử của bà Hoàng Thị Loan chúng ta có thể tìm thấy ở đó một tình thần lạc quan, vượt khó; một ý chí, nghị lực phi thường mà chúng ta cần phải học tập và nói theo.
Khu mộ bà Hoàng Thị Loan sau khi tôn tạo có quy mô rộng lớn với rất nhiều nét độc đáo. Trước phần mộ xuống sân bia 33 bậc, con số 33 là tuổi đời của Bà. Phần mộ bà Hoàng Thị Loan được ốp bên ngoài bằng đá hoa cương, đá cẩm thạch liền khối. Hệ thống mái mộ được lấy ý tưởng từ ngôi đình truyền thống dân gian có cách điệu theo hình khung cửi, tượng trưng cho vật dụng làm việc hàng ngày của Bà để nuôi sống giá đình, sáu hệ mái cũng tượng trưng cho sáu dải lụa đào; phía sau phần mộ là bức phù điêu bằng đá trắng khắc họa hình những cánh sen thanh cao, tinh khiết của quê nhà và cũng là biểu tượng về cuộc đời, nhân cách của bà. Trước khu mộ được mở rộng thành hình vòng cung, hoà hợp với địa hình và tạo một góc nhìn rộng. Không gian xung quanh đều có mái che, thể hiện không khí trang nghiêm, ấm cúng và thuận lợi cho du khách hành lễ khi trời mưa, nắng...
Với không gian rộng lớn, địa hình cao ráo, thoáng mát, các khu vực được thiết kế có quy hoạch mang nét độc đáo của địa phương. Vì vậy mà ở đây đã diễn ra nhiều hoạt động chính trị của địa phương, các hoạt động sinh hoạt dã ngoại của các cơ quan, đơn vị, trường học trong và ngoài tỉnh. Nhiều đoàn học sinh, sinh viên trong và ngoài nước đã đến thăm viếng và tưởng nhớ đến bà Hoàng Thị Loan cùng những người thân trong gia đình Bác. Đặc biệt là sự có mặt của các đồng chí lãnh đạo cấp cao của Đảng và nhà nước về thăm viếng và trồng cây lưu niệm tại đây. Từ sau đại dịch covid 19, khu mộ đã đón tiếp chu đáo các đoàn khách thăm viếng, tham quan, với tổng lượt khách tăng vọt, trong đó có cả khách nước ngoài. Đặc biệt hơn nữa là cứ các dịp lễ tết hay những ngày lễ lớn trong năm hoặc đơn giản trước một việc làm, một chuyến đi xa... người dân lại đến thắp hương trước phần mộ của Bà cầu sự bình an, ước nguyện thành hiện thực... Khu mộ bà Hoàng Thị Loan đã trở thành mảnh đất tâm linh và là nơi hội tụ tình cảm của đồng bào cả nước và bạn bè quốc tế.
Nhằm phát huy giá trị lịch sử, văn hóa khu mộ bà Hoàng Thị Loan, khu mộ mở cửa đón khách tất cả những ngày trong tuần kể cả thứ 7 và chủ nhật.
2. Giá trị du lịch
Trong các loại hình tham quan du lịch thì loại hình nào cũng cần sự hiểu biết về một nền văn minh,văn hóa. Trong đó tham quan Di tích lịch sử, văn hóa là loại hình cơ bản nhất. Vì vậy, khi đến với Di tích lịch sử du khách sẽ được nhìn, được nghe và có thể sờ vào các di tích lịch sử để cảm thụ trực tiếp thông tin gốc của các di tích lịch sử văn hoá, làm cho du khách tin cậy về những thông tin gốc mà họ đang tiếp cận. Mặt khác, di tích thường gắn liền với môi trường thiên nhiên như: sông nước, biển hồ, rừng cây hoa lá, chim muông bao quanh. Do vậy, khi đến với Di tích là đến với thiên nhiên non nước hữu tình, thơ mộng, mang lại cho du khách cảm giác nhẹ nhàng, thanh thản và yên bình.
Ở đây khu mộ bà Hoàng Thị Loan là một công trình tưởng niệm nhưng trong tâm khảm của mỗi người từ lâu đây được coi như là một di tích sánh cùng với nhiều khu di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp bên dòng sông Lam, khu mộ bà Hoàng Thị Loan rất thuận tiện cho việc đi lại cũng như khai thác giá trị du lịch. Đường đi đến khu mộ rất thuận tiện về cả đường thủy và đường bộ. Vị trí nằm cách trung tâm thành phố Vinh - trung tâm tỉnh lỵ Nghệ An khoảng 13km, cách trung tâm huyện Nam Đàn khoảng 10km. Từ chỗ chỉ đơn thuần là một ngôi mộ thì khu vực này đã được đầu tư xây dựng thành một khu tưởng niệm rộng lớn, liên kết với khu lăng mộ Mai Hắc Đế, di tích cụ Phan Bội Châu tạo thành một quần thể di tích lịch sử có giá trị du lịch hấp dẫn du khách về thăm. Ngoài ra khu mộ bà Hoàng Thị Loan còn là một bộ phận thuộc khu di tích Kim Liên là một chi nhánh trong hệ thống bảo tàng Hồ Chí Minh, đây là lợi thế để chúng ta có thể phát triển loại hình du lịch tìm hiểu về Bác Hồ và người thân của Người trong toàn quốc.
Như vậy có thể nói, khu mộ bà Hoàng Thị Loan không chỉ đơn thuần là một địa danh văn hoá thiêng liêng, một chứng nhân cho tình yêu thương, lòng biết ơn của con dân đất Việt giành cho người mẹ vĩ đại. Là nơi để cho đồng bào du khách từ mọi miền tổ quốc trở về thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc mà ở đây còn là địa chỉ đỏ góp phần tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước và lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ người Việt Nam. Đồng thời đây còn là một trong những trọng điểm của tỉnh thu hút khách trong và ngoài nước đến tham quan, du lịch để tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của bà Hoàng Thị Loan, người mẹ vĩ đại đã có công sinh thành và dưỡng dục những người con ưu tú cho đất nước, đặc biệt là Chủ tịch Hồ Chí Minh - anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa kiệt xuất.
Phan Thị Hằng